Nederland in de ban van de Australische social media ban

6 redenen waarom dit geen goede maatregel is

De afgelopen week was de Australische social media ban veel in het nieuws, en ik had de kans heel kort mijn gedachtes op tv en radio toe te lichten. En met kort bedoel ik dan echt heel kort. In een geval bleef er slechts een one-liner over. Daarom zet ik mijn wat verder uitgewerkte ideeën toch nog even op een rijtje.

Om te beginnen is het goed om duidelijke aan te geven dat ik het er mee eens ben dat er heel veel mis is met sociale media, dat grote veranderingen nodig zijn. Ook denk ik dat we niet veel moeten verwachten van de sociale media bedrijven zelf, en er strenge regulering nodig is. En toch, zoals ik eerder schreef is een social media ban een te simpele oplossing voor een complex probleem.

Goed om even scherp te hebben wat het probleem is, waar de social media ban een oplossing voor zou moeten zijn; Het is slecht gesteld met de mentale gezondheid van jongeren. En dat deze situatie al een tijd aan het verslechteren is. Waarom is een social media ban geen goede oplossing voor dit specifieke probleem:

Ten eerste, er is geen wetenschappelijke consensus dat sociale media de grote boosdoener is. In Australië is de bal snel aan het rollen geraakt toen een vrouw van een lokale politicus het boek - the Anxious Generation- van Jonathan Haidt gelezen had, en zich zorgen maakte. Dit boek zeer omstreden. Vele wetenschappers, zo ook de American Psychological Association, zien dat er risico’s en voordelen aan sociale media zijn, maar ook dat er veel andere redenen zijn waarom het niet goed gaat met jongeren.

Ten tweede, we gooien de baby met het badwater weg. Zoals gezegd, sociale media heeft ook veel voordelen, en de meeste jongeren ervaren het ook als zeer positief. We moeten ook rekening houden met kwetsbare jongeren uit gemarginaliseerde groepen. Deze kunnen juist verbinding en gelijkgestemden vinden online. Zie zo ook de recente cijfers van de kinderombudsvrouw, deze lieten zien dat kinderen die zichzelf niet in het hokje jongen of meisje vonden passen hun on-line leven een hoger cijfer gaven dan hun off-line leven. Maar ook een stuk hoger dan andere kinderen! Of het recente rapport van de Verwey-Jonker stichting, waaruit bleek dat sociale media ook juist kinderen die eenzaam zijn kan helpen.

Ten derde, de adolescentie is een kritieke periode voor het leren van de sociale en emotionele vaardigheden die je nodig hebt voor het meedoen aan de volwassen wereld. Om digitale volwassenheid te bereiken is het ook nodig om ervaring op te doen in een digitale omgeving. Het is dan ook vanuit het oogpunt van ontwikkelings-psychologie vreemd om te denken dat jongeren op hun 16^de ineens klaar zouden zijn voor de wereld van sociale media- zoals die nu is. Het is een belangrijke kans om deze jongeren te leren om gaan met de nieuwe digitale realiteit. Natuurlijk wel in een versie die geschikt is voor deze leeftijd.

Ten vierde, strikte leeftijdsverificatie eisen heeft verstrekkende gevolgen voor alle gebruikers. Zoals ik eerder samen met Lotje Beek van Bits of Freedom schreef (zie ook hier), een strikte leeftijdsverificatie heeft grote gevolgen voor privacy en de vrijheid van meningsuiting. Het zal erop neer komen dat je of aan de staat of aan sociale media bedrijven je passpoort moet laten zien om on-line te mogen. Niet iedereen zal dit kunnen en niet iedereen zal dit willen, dit zal dus ook groepen buitensluiten van het publieke debat.

Ten vijfde, er is geen goede definitie van sociale media. Net als voor punt vier zal dit problematisch zijn voor de wetgeving en handhaving. Australië richt zich vooral op TikTok, Instagram, X en Snapchat. Maar dezelfde content is te vinden op Pinterest, Youtube, Whatsapp en Telegram groepen, of fora zoals reddit. Jongeren zullen telkens verhuizen naar het platform wat er niet onder valt, en de overheid zou hier dan telkens weer een slot op moeten zetten. Dit is niet werkbaar. Jongeren zullen zich verplaatsen naar andere, moeilijker te volgen, online ruimtes die juist daarom nog schadelijker kunnen zijn.

Als laatste, de maatregel het leidt af van wat er echt moet gebeuren. Het leidt af van andere belangrijke oorzaken van de mentale problemen van jongeren. Zo heeft de VNG zojuist gedreigd met een rechtszaak tegen de staat vanwege het geld tekort voor jeugdzorg. Een sociale media ban is natuurlijk gratis, maar echte oplossing kosten tijd en geld. Het leidt ook af van de maatregelen tegen sociale media bedrijven die nodig zijn om jongeren, maar ook volwassenen, te beschermen tegen negatieve content en hun meer controle te geven over hun gebruik (bijvoorbeeld het wegnemen van verslavende elementen).

In het kort, een sociale media ban is noch werkbaar noch wensbaar, en leid af van de echte maatregelen die er genomen worden. Laten we in Nederland niet onze tijd verdoen door dit serieus te overwegen.